سرنوشت سوریه همچنان در تعلیق/ پایان ماه عسل جولانی؟ 

 

   عصر ایران؛  فواد شمس-  این روزها در سوریه هنوز سرنوشت مبهمی دارد. جولانی با تغییر نام و چهره بدون برگزاری حتی یک رفراندوم یا انتخابات صوری و نمایشی هم قانون اساسی سوریه را تغییر داد هم دولت تشکیل داد، هم خودش را رئیس جمهور اعلام کرد. امری که البته برخی مخالفت‌ها را در درون سوریه به وجود آورده. به نظر می‌رسد برخلاف تبلیغات اولیه بعد از سقوط بشار اسد، داستان سوریه تمام نشده بلکه تازه فصل جدیدی از آن آغاز شده است. 

   به محض این که شورشیان هیأت تحریر شام با پیشروی برق‌آسا خود موجب سقوط دولت بشار اسد شدند،  جنگ داخلی ۱۳ ساله سوریه از نظر بسیاری پایان یافت و بسیاری از ناظران سیاسی شوکه شدند. برخی تبلیغ می‌کردند که سوریه سریعا به ثبات می‌رسد و حتی شکوفا می‌شود اما واقعیت روی زمین در این چند ماه متفاوت بود. انگار ناگهان "جعبه پاندورا" در سوریه باز شد و بسیاری از نیروهای شرور و خطرناک از آن به بیرون جهیدن! 

   هنوز مشخص نیست که آیا جولانی سابق و الشرع فعلی می‌تواند کشوری پاره پاره شده از سال‌ها جنگ داخلی و فرقه‌ای را اداره کند؟

 

   این روزها نشانه‌هایی از نارضایتی در هر گوشه دیده می‌شود. دروزی‌ها که از اول هم حساب خود را از کل سوریه جدا کردند. اتاق عملیات جنوب در درعا نیز اصلا خودشان را صاحب اصلی تغییرات سوریه می‌دانند و  شدیدا ناراضی از این هستند که جولانی با حمایت قطر و ترکیه حکومت برای خودش تشکیل داده بدون این‌که سهمی به آنان بدهد. کردها هم بخشی از کشور را در دست دارند. علوی‌ها و مسیحی‌ها هم که تحت فشار تندروی دولت جولانی شدیدا ناراضی هستند. خبری هم از بازسازی اقتصادی و بهبود معیشتی در سوریه نیست. 

 

   البته که سوریه از ابتدای شکل‌گیریش هم کشوری چند تکه بود که به زور حکومت مرکزی به صورت وصله و پینه‌ای و خصوصا با زور اسلحه متحد نگه داشته شد. حال که حکومت چندین دهه خاندان اسد به پایان رسیده گویا تاروپود این پارچه کهنه هم در حال پوسیدن و جدا شدن از هم است. حال باید دید که آیا جولانی می‌تواند به زور با هر ترفند دیگری آن را حفظ کند؟  

 

حملات پی‌درپی اسرائیل به نقاط مختلف سوریه، دخالت‌های مستقیم نظامی ترکیه، تداوم حضور نظامیان آمریکایی در سوریه و حفظ نیروهای نظامی روسیه در سواحل مدیترانه سوریه وضعیت پیچیده‌ای را در سوریه به وجود آورده. 

 

   فعلا  جولانی و کردها هر دو خسته از جنگ طولانی تن به مصالحه‌ای هر چند متزلزل داده‌اند. دروزی‌ها در لاک دفاعی فرورفته اند. مسلحین شورای انقلابی جنوب سوریه مستقر در درعا با وجود اختلاف جدی با رژیم جولانی در دمشق فعلا دست به اقدام عملی نزدند اما احتمالا دنبال حامی خارجی هستد. به نظر می‌رسد در خلا وجودی ایران از این به بعد باید  رقابت امارت _ مصر با محور ترکیه و قطر را شاهد باشیم و شبه‌نظاميان سوری و سنی مخالف رژیم جولانی احتمالا به محور امارات و مصر و شاید دیگر کشورهای عربی که مخالف گسترش نفوذ ترکیه در سوریه هستند، نزدیک شوند.

 

    در حالی که به نظر می‌رسد ایران دیگر نفوذی در سوریه ندارد. دیگر کشورهای منطقه با یکدیگر به رقابت و منازعه رسیده‌اند. 

   همچنین با توجه به بی اعتنایی دولت آمریکای ترامپ نسبت به سوریه و ناتوانی عملی اروپایی‌ها در تاثیرگذاری خاص در سوریه باید تنها کشور بزرگ فرامنطقه‌ای هنوز تاثیرگذار در این جا را روسیه دانست. 

    روس‌ها با روش همیشگی صبر و حوصله و غیرهیجانی عمل کردن توانستند برخی پایگاه‌ها و مواضع نظامی خود را در سوریه حفظ کنند که حتی به داد آوارگان علوی در طرطوس هم رسیدند و هزاران کودک و زن و مرد علوی را در پایگاه حمیم از دست تروریست‌ها نجات دهند. 

   از طرف دیگر روسیه هنوز وزنه قوی‌ای در سوریه محسوب می‌شود تا جایی که جولانی هم رسما از لزوم تداول روابط با روسیه تاکید دارد.      در این بین آتش‌بیاری اسرائیل را هم باید در نظر داشت که از هر فرصتی برای تضعیف سوریه به عنوان یک جغرافیا استفاده می‌کند.

 

   مسئله اقتصادی و معیشتی قطعا در آینده نزدیک‌ عمده‌ترین مسئله رژیم جولانی در دمشق خواهد بود. سوریه برخلاف عراق یا لیبی نفت چندانی ندارد. زیرساخت‌های کشور در جنگ خانمانسوز داخلی تخریب شده، برخلاف تبلیغات‌های رسانه‌ای احتمالا سرمایه خارجی هم به این راحتی ریسک سرمایه‌گذاری در کشور ناامنی همچون سوریه را نمی‌کند.

   روابط بین مناطق مختلف کشور سوریه هم متزلزل است و نمی‌توان انتظار نداشت که هر لحظه در گوشه‌ای از کشور اتش نزاعی جدید شعله‌ور نشود. با همه این اوصاف آینده سوریه  در هاله‌ای از ابهامات گوناگون به سر می‌برد. جعبه پاندورا باز شده و انواع و اقسام موجودات عجیب و غریب در سرزمین شام از درون آن بیرون آمده‌اند و به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها شاهد سروسامان گرفتن اوضاع باشیم.